Externe inhuur, is dat nu weer nodig? Is de roep om externe krachten, zoals webspecialisten en consultants, door gemeenten en overheid, wel zo verstandig? Nog steeds slipt er veel werkbudget weg naar externe consultants. Kan dit nog wel als overheid? En hol je de kennis en het vakmanschap van ambtenaren daardoor niet uit?
Lees dit artikel om meer inzicht te krijgen in de voor- en nadelen van het inhuren van externe consultants en online (communicatie)specialisten door gemeenten en overheidsorganisaties. De voordelen en de nadelen. En ook nog een stukje geschiedenis over het neoliberalisme.
Het inhuren van externe webspecialisten door gemeenten: Voor- en nadelen
Gemeenten in Nederland hebben vaak behoefte aan de expertise van webspecialisten om hun online aanwezigheid en dienstverlening te verbeteren. Hoewel communicatie -en adviesbureaus beweren over de benodigde kennis te beschikken, is het belangrijk om te erkennen dat het (zelf) werven aannemen van eigen webspecialisten voordelen kan bieden. In dit artikel bespreek ik de voor- en nadelen van het inhuren van externe webspecialisten en consultants door gemeenten en (semi)overheidsorganisaties.
De overheid besteedt erg veel geld aan consultancy en externe inhuur, waardoor de kwaliteit van de dienstverlening door de overheid juist onder druk is komen te staan. Veel benodigde kennis is/was wel bij externe bedrijven aanwezig, maar niet (meer) bij de overheid.
De kennis en kunde van (voldoende) ambtenaren werd en wordt uitgehold door de rol van externe inhuur binnen overheidsorganisaties.
Hoe de detachering- en Consultancy industrie kon ontstaan binnen de overheid
Hoe is deze hang naar consultancy en detachering via externe inhuur binnen de overheid ontstaan? Waarom leunt de overheid zoveel op consultancy en externe inhuur? De overheid lijkt al jaren verslaafd aan advies en aan inzet van externe inhuur. Het overheidsgeld is er niet meer (in die mate), toch worden steeds maar experts ‘ingevlogen’; zeker ook bij crisissituaties. Dat gaat een aantal kabinetten terug…
Onder leiding van Wim Kok die twee linksliberale, of Paarse kabinetten leidde in de jaren 1994 tot 2002 kreeg het geloof in marktwerking zijn beloop. Het idee was om meer aan de markt over te laten, wat nu neoliberalisme wordt genoemd. Kenmerkend voor de economische politiek van de Paarse kabinetten was het geloof in marktwerking, verzelfstandiging en privatisering. De overheid konden best de lijnen uitzetten en zeggen wat er moest komen, maar marktpartijen konden het hoe ervan, “veel beter”, uitvoeren. Wat de overheid vergat, is dat ze niet kan sturen, als ze niet ook zelf met de “voeten in de klei staan”.
Het idee was om meer aan de markt over te laten, wat nu neoliberalisme wordt genoemd.
In de afgelopen jaren hebben we wel gezien dat commerciële doelen sterk ‘schuren’ met de doelen van het algemeen belang. Als het publieke belang, het algemeen belang, niet meer op 1 staat. Dan staat winst maken en korte termijn op 1. Het is mijn ervaring sowieso tot handel boven de ethiek gaat, zoals we ook handelden met Rusland en (nog steeds) met China terwijl wij het algemeen belang en welzijn van die volkeren niet eerst voorop stellen. Het idee dat de maatschappij maakbaar en te managen is, heeft in de loop der tijd er bovendien voor gezorgd dat er te weinig afstemming is geweest met betrokkenen, zoals burgers en bedrijven. De menselijke maat viel weg.
Wel bracht Herman Wijffels in het jaar 2000 zijn adviesdocument uit, met als titel: “De winst van waarden”, waarin hij de term ‘maatschappelijk verantwoord ondernemen’ introduceerde. Wijffels benadrukte het belang van ‘stakeholder value’: meer aandacht en verantwoordelijkheid nemen voor álle bij de onderneming betrokken partijen en de samenleving.
Problemen bij de overheid stapelen zich nu op.
Nu zijn we in een situatie belandt waarbij de ICT van de belastingdienst, om een voorbeeld te nemen, zeer gebrekkig is, de posterijen zeer schrale arbeidsomstandigheden hanteren. Gebrek aan planning en daadkracht, ook door veel versnippering in politieke partijen, hebben er nu voor gezorgd dat de woningnood bijna onhoudbaar is. Al kwam dit misschien ook (een beetje) door de Corona en Covid-19 periode met al haar lock-downs en ander crisismanagement dat nodig was.
Mogelijk was het managementdenken en alleen maar denken in ‘opbrengsten’ en ‘kosten’ al zoveel in de politiek doorgedrongen, dat bijvoorbeeld niet genoeg is geluisterd naar de Groningers rondom de gaswinning. Vragen die bleven liggen: is het beleid nog menselijk? Is het eerlijk en goed uit te leggen?
Met een overheid die vooral efficiënt wil zijn, is er al zoveel overheid wegbezuinigd, dat er geen ogen en oren meer waren om naar Groningers te luisteren over de gasboringen en aardbevingen. Dit is niet goed besproken in Den Haag. Wat politiek moet doen, is een zorgvuldige belangenafweging. Dus geen focus op geld en opbrengen alleen. “BV Nederland” bestaat niet. Het is de Nederlandse samenleving.
Zo zie je. Het idee dat een overheid efficiënt en gestandaardiseerd ingericht kan worden, blijkt nu onjuist. Een versnipperde politiek met vele partijen werkt ook niet mee om daadkrachtig door te pakken, zoals met dossiers als stikstof en met de asielzoekers. Volgens Pieter Omzigt is de Nederlandse politiek zeer ongeloofwaardig geworden. Het gaat volgens hem vooral over mensen en machtsspelletjes en niet meer over het oplossen van grote en lastige vraagstukken, blijkens ondermeer het kinderopvangtoeslagenschandaal.
Zie het belang van tegenmacht, van transparante informatie en dus volledige informatie.
Kenmerken van de huidige (landelijke) politiek is om de informatie zo te draaien zodat “dit beter overkomt”. Ook informatie weghouden, is een beleidsinstrument geworden. Toch is de democratie gebaat bij kritische ambtenaren met kennis van de historie. Bij veelvuldige externe inhuur gaat deze kennis verloren en zal de (ZZP-)opdrachtnemer sowieso minder kritisch kunnen zijn, vanwege het werken op inhuurbasis. Dit moet je dus als organisatie afzetten tegenover het belang van transparante communicatie.
Sigmund Cartoon Volkskrant | Stripje over hoog gehalte van externe inhuur door consulancybedrijven in het personeelsbestand van de overheid. Dit is mijn imitatie van Peter De Wit’s zijn idee. Dus hulde aan hem.)
In de woorden van Pieter Omzigt: zie dus het belang van tegenmacht. Zo moet de Tweede Kamer moet volledig voorgelicht worden. Dat geldt natuurlijk ook op lokaler niveau. Inwoners en bedrijven moeten een goed beeld krijgen van voorgenomen besluiten en bouwbesluiten. Dit vereist goede informatie en soms lange adem omdat (juridische) processen bij de overheid een lange adem vereisen. Als je deze communicatie overlaat aan inhuurmedewerkers is er geen continuïteit.
Focus op de menselijke maat én op concrete oplossingen
Focus op de menselijke maat én concrete oplossingen dat is nu de doelstelling van de politiek als het gaat om vertrouwen terugwinnen! Naar mijn idee is het verhaal nu wel duidelijk.
Een landelijke en lokale overheid moet luisteren, tobben, meedenken, regelen en afstemmen. En het besef dat zou moeten doordringen is dat nuts voorzieningen die iedereen nodig heeft, eigenlijk bij de overheid moeten horen. Nu de geschiedenis zo is gegaan, weet ik alleen niet of de geest terug in de fles kan. Het komt erop neer dat we de overheid weer moeten vergroten, zodat deze beter en zorgvuldiger kan functioneren. En dat efficiëntiedenken niet het enige is. Zo moet de regering er nu op terugkomen dat niet alle mensen in de bijstand wel kunnen werken. Sommige situaties zijn niet maakbaar. Het vraagt maatwerk, doordachtheid. En dit kost ook tijd.
Als we de overheid weer een prominentere plek gaan geven. Dan stoppen we de tendens. Deze is nu dat politici, publiek en professionals het vertrouwen steeds meer verliezen in een (lamgeslagen, verdeelde en kapotbezuinigde) publieke sector. Het is nu nog een wereld waarin vooral externe bedrijven en personen kennis hebben van hún systemen en mogelijke oplossingen daarin, waardoor de overheid zelf niet goed kan sturen en/of maatregelen kan nemen. Eigen kennis en kunde is er nu te weinig. En dat geeft ambtenaren geen zelfvertrouwen of competent gevoel. Hun expertise is niet echt; wordt overvleugeld. Dat vreet aan hun loyaliteit. Dus vanuit al deze macroontwikkelingen, wil ik nu over communicatie gaan praten. Dat deze sector ook een rol speelt. Veelvuldige, externe inhuur dat moet afgelopen zijn.
En hoe kun je dan trots zijn op je werk bij de overheid?
Interessante boeken over hoe de Consultancy Industrie precies werkt
Er zijn boeken verschenen over problemen bij de overheid voortkomend uit het neoliberalisme en het marktdenken, wat dus ten koste blijkt te gaan van het algemeen belang. Trouwens, we zullen na de lange periode met Mark Rutte nog wel een weg te gaan hebben om het vertrouwen in de overheid te herstellen.
Nu dan deze twee boeken:
Boek Rosie Collington e.a., besproken in de Volkskrant van 10 juni 2023. De Consultancy Industrie, vertelt over hoe consultancy bedrijven binnen de overheid schade aanrichten.
Elke consultant zou dit moeten lezen om dat te willen voorkomen :-) . Bestellen bij Bol.com
Boek Roel Kuiper, DE TERUGKEER VAN HET ALGEMEEN BELANG. Bestellen bol.com.
Welke bureau’s detacheren communicatieprofessionals aan de overheid?
Overheidsorganisaties hebben met externe detacheerders, vaak met nog twee andere bureau’s, een mantelovereenkomst waarbinnen deze bureau’s concurreren om medewerkers te mogen werven en te begeleiden, wat de overheid dus outsourcet. Denk aan partijen zoals Rijkwaterstaat, Belastingdienst en/of Ministeries in Den Haag.
Het is steeds de vraag of het outsourcing van werving, waarbij het personeel alleen maar tijdelijk aanschuift, niet tot gevolg heeft dat de organiaatie zelf te weinig kennis en expertise opbouwt. Dat is de vraag, nog los van de kosten die detachering met zich meebrengt.
Ik heb ook vaker gezien dat een gemeente qua fte niet mag uitbreiden en dat zij daarom uit een ‘ander potje’ externe inhuur neemt voor bijvoorbeeld tijdelijke redactietaken. Voordat ik inga op zowel de voordelen als nadelen van detachering van expertise aan de overheid. Nu de lijst met bedrijven waarom het gaat. Ik weet niet of deze lijst helemaal juist is, maar een aantal belangrijke detacheerders van overheidspersoneel zijn deze adviesbureau’s of communicatiebureau’s.
Belangrijke detacheerders van tijdelijk overheidspersoneel in Nederland
- Adviestalent: Adviestalent is een organisatie die jonge talenten inzet bij overheidsorganisaties voor diverse projecten en opdrachten. Ze detacheren communicatiespecialisten en andere adviseurs om ondersteuning te bieden bij diverse projecten en opdrachten.
- Babbage: Babbage is een communicatie-adviesbureau dat strategisch advies, communicatieplannen en uitvoeringsondersteuning biedt aan overheidsorganisaties. Ze specialiseren zich in het leveren van communicatiediensten aan overheidsorganisaties.
- Bureau Buhrs: Bureau Buhrs is een communicatiebureau dat overheidsorganisaties ondersteunt op het gebied van gebiedsontwikkeling en ruimtelijke ordening. Ze bieden communicatieadvies, participatietrajecten en omgevingscommunicatie aan overheidsorganisaties.
- Bureau voor Overheidscommunicatie: Het Bureau voor Overheidscommunicatie, ook wel bekend als Communicatiemensen.nu, is een gespecialiseerd communicatiebureau dat zich richt op de overheidssector. Ze bieden diensten aan op het gebied van strategische communicatie, persvoorlichting, crisiscommunicatie en campagnebeheer.
- De Redactie: De Redactie is een communicatie- en mediabureau dat tekstredactie, contentcreatie en communicatieadvies biedt aan verschillende organisaties, waaronder de overheid. Ze detacheren communicatieprofessionals bij overheidsorganisaties om ondersteuning te bieden.
- Doxa: Doxa is een detacheringsbedrijf dat communicatieprofessionals op tijdelijke basis inzet bij overheidsorganisaties. Ze begrijpen de specifieke context van de overheid en kunnen communicatiespecialisten leveren die goed passen bij deze sector.
- Ernst & Young (EY): Ernst & Young, ook wel bekend als EY, is een wereldwijd opererend accountants- en adviesbureau dat diverse diensten aan de overheid biedt, waaronder communicatieadvies, financiële advisering en risicomanagement.
- GBBO is een webbureau met als specialisme: het beheer en de verbetering van websites voor publieke organisaties. Een voorbeeld is gemeente Den Haag. Ze bieden een flexibel inzetbaar team van digitale experts, waaronder interim webmanagers of webcoördinatoren, projectleiders voor website, intranet en formulieren specialisten, webanalisten en user experience-onderzoekers (UX) en online contentspecialisten en/of andere, online adviseurs op inhuur- of detacheringsbasis.
- Hill+Knowlton Strategies: Hill+Knowlton Strategies is een internationaal communicatieadviesbureau met expertise in de publieke sector. Ze bieden strategisch advies, reputatiemanagement, crisiscommunicatie en public affairs-diensten aan overheidsorganisaties.
- Maandag: Maandag is een detacheringsbureau dat communicatiespecialisten op tijdelijke basis aanbiedt aan overheidsorganisaties, zodat ze kunnen profiteren van extra expertise en capaciteit.
- OnlyHuman: OnlyHuman is een recruitment- en detacheringsbureau dat communicatieprofessionals verbindt met opdrachten bij overheidsorganisaties. Ze bieden specialisten op het gebied van overheidscommunicatie aan.
- Open Gemeenten is een initiatief in Nederland dat zich richt op het bevorderen van transparantie en samenwerking binnen gemeenten. Ze streven naar een open en participatieve benadering van het bestuur, waarbij burgers actief betrokken worden bij besluitvormingsprocessen en toegang hebben tot openbare informatie. Zij zoeken ook de samenwerking met VNG, de Vereniging van Nederlandse Gemeenten. Zodat al ontwikkelde software en applicaties beschikbaar zijn voor gemeenten.
- Public Impact: Public Impact is een communicatiebureau dat overheidsorganisaties ondersteunt bij hun communicatievraagstukken. Ze bieden strategisch advies, stakeholdermanagement en mediarelaties aan.
- Randstad: Randstad is een bekend detacheringsbedrijf in Nederland dat flexibele arbeidskrachten levert aan verschillende sectoren, waaronder ook communicatieprofessionals voor de overheid. Ze bieden diensten aan om professionals op tijdelijke basis in te zetten bij overheidsorganisaties.
- USG MarCom: USG MarCom is een detacheringsbureau dat gespecialiseerd is in marketing- en communicatiefuncties, inclusief overheidscommunicatie. Ze bieden communicatieprofessionals op tijdelijke basis aan bij overheidsorganisaties om te voorzien in hun communicatiebehoeften.
- Yacht: Yacht is een bedrijf dat zich richt op detachering, werving en selectie in verschillende vakgebieden, waaronder ook communicatie. Ze bieden diensten aan om professionals op tijdelijke basis in te zetten bij overheidsorganisaties.
Voordelen van het aannemen van eigen webspecialisten
Als schrijver voor Webredactie blog, wil ik deze ontwikkelingen binnen de overheid wel koppelen aan de sector van Marketing- en Communicatie specialisten.
Welnu, wat zijn de voordelen en nadelen van detachering van medewerkers, vaak op tijdelijke basis, aan de overheid?
De doelstelling van alle online, vakmensen zou moeten zijn om de kostbare tijd van burgers te beperken en websites en apps zo goed maken dat inwoners en burgers hun online taken snel en gemakkelijk kunnen doen. Het webspecialisme vereist denken “van buiten naar binnen”, want de online blik is veel meer dan webkennis alleen.
Een voordeel is dat vaste krachten een visie ontwikkelen op hun werk en samen met inwoners en bedrijven het juiste doen voor het algemeen belang.
Een webspecialist die dus kijkt naar het Algemeen Belang
De online professional moet veel van zijn vak weten. Maar hij/zij moet ook een ambitieuze ambtenaar zijn die tijd heeft en krijgt om al deze vragen te stellen:
- hoe komen inwoners en bedrijven bij ons?
- met welke verwachtingen?
- welke taakstellingen en welke problemen?
- Hoe kunnen zij het beste geholpen worden?
- En hoe is dat online?
- En hoe passen we onze intene organisatie erop aan?
- Welke afspraken en procedures?
- Welke kwaliteitseisen en KPI’s?
- In hoeveel tijd?
- tegen welke kosten?
- En hoe is dit beheersbaar en houdbaar?
Expertise op maat voor gemeentelijke websites
Interne webspecialisten hebben gespecialiseerde kennis van gemeentelijke webontwikkeling en -design. Ze zijn bekend met de specifieke eisen en regelgeving van de lokale overheid. Door eigen webspecialisten aan te nemen, kunnen gemeenten een professionele uitstraling van hun websites waarborgen, met aandacht voor toegankelijkheid, UX en gebruiksgemak. Ze kunnen ook functionaliteiten implementeren die de gemeentelijke digitale dienstverlening versterken, zoals e-governmentoplossingen en interactieve tools. Door webspecialisten in dienst te nemen, kunnen gemeenten niet alleen hun serviceniveau en digitale toegankelijkheid versterken, maar ook regelmatig onderhoud, monitoring en updates laten plegen op de websites en webapplicaties (zoals het zaaksysteem), zodat de ICT-prestaties en de digitale beveiliging op orde blijven.
Kostenbesparing en duurzaamheid
Het inhuren van webspecialisten in loondienst kan daarbij kostenbesparend zijn in vergelijking met het inschakelen van externe adviesbureaus. Door interne webspecialisten aan te nemen, kunnen gemeenten continu werken aan webprojecten en de benodigde kennis binnen de organisatie behouden. Dit zorgt voor duurzaamheid op lange termijn en beheersing van de kosten.
Nadelen van het inhuren van externe webspecialisten
Afhankelijkheid en verlies van controle
Gemeenten of overheidsorganisaties verliezen mogelijk controle over strategische beslissingen en beleidsrichtingen. Het uitbesteden van overheidsdiensten aan externe partijen kan de soevereiniteit van de overheid aantasten. Er kan een belangenverschil ontstaan in economische doelen van het communicatiebureau tegenover het belang van de overheid. Zo kan extern personeel “langer zitten” dan eerder beoogd was.
Beperkte transparantie en belangenconflicten
Externe consultancybedrijven kunnen gebrek aan transparantie vertonen, wat het beoordelen van de effectiviteit en objectiviteit van adviezen bemoeilijkt. Bovendien kunnen belangenconflicten ontstaan wanneer consultants zowel voor de overheid als voor particuliere bedrijven werken. Dit kan de neutraliteit en objectiviteit van de verstrekte adviezen beïnvloeden. De adviezen kunnen ook gericht zijn op extra wensen, extra onderzoek en extra activiteiten die het externe bureau voordeel opleveren. Het is zelden zo dat een advies zal luiden: “Stop met de inhuur van externen.”
Mogelijk onzorgvuldige besluitvorming
Een te grote afhankelijkheid van consultancybedrijven en communicatiebureau’s kan van invloed zijn op hoe strategische beslissingen genomen worden. Zeker als de kennis intern onvoldoende om gegeven adviezen en kostenplaatjes op waarde te schatten. Mogelijk is daar zelfs geen tijd voor. Het probleem bij onzorgvuldige besluitvorming is dat de (online) dienstverlening niet beoogd wat het moet doen, dat mogelijk te weinig is gesproken met inwoners, bedrijven en eindgebruikers. Ook kunnen besluiten niet integraal genoeg genomen zijn, waardoor het draagvlak binnen de ambtelijke organisatie onvoldoende is voor de gekozen richting(en).
Overwegingen voor gemeenten en overheidsorganisaties
Het inhuren van externe webspecialisten door gemeenten en overheidsorganisaties heeft zowel voor- als nadelen.
Zorgvuldige afweging en investering in interne capaciteit
Het is essentieel dat gemeenten en overheidsorganisaties een zorgvuldige keuze maken tussen het inhuren van externe webspecialisten en juist zelf werven en aannemen van eigen online specialisten toptaken. Een mogelijke aanpak is het investeren in interne capaciteit, zoals het opbouwen van kennis en expertise binnen de organisatie. Dit kan leiden tot duurzame webontwikkeling en een efficiënter gebruik van middelen.
Zelf specialisten inhuren of kiezen voor externe inhuur via bureau’s?
Het aannemen van eigen webspecialisten biedt voordelen zoals expertise op maat, kostenbesparing en duurzaamheid. Interne webspecialisten kunnen zorgen voor professionele gemeentelijke websites en digitale dienstverlening, terwijl de kosten beheerst worden en de kennis binnen de organisatie behouden blijft.
Aan de andere kant brengt het inhuren van externe webspecialisten nadelen met zich mee, zoals afhankelijkheid, verlies van controle, beperkte transparantie en mogelijke belangenconflicten.
Inspiratie: Het Deense Model sinds 2019
Om de afhankelijkheid van externe webredacteuren, webmasters, consultants en ICT-specialisten te verminderen, kunnen overheden leren van het voorbeeld van de Deense regering. In 2019 hebben zij hun uitgaven aan consultants gehalveerd en dit geld geïnvesteerd in het opbouwen van interne capaciteit binnen de overheid. Een eigen flexpool dus, zogezegd. En dit heeft nu al positieve resultaten opgeleverd. Het vrijgekomen geld wordt ingezet om ambtenaren beter te betalen en de juiste opleidingen te bieden. Dit maakt de overheid aantrekkelijker voor ambitieuze en getalenteerde professionals, zoals voor de online specialist en de omgevingsmanager. Als zij meerdere jaren voor de overheid werken, hoeven er niet steeds (per 3,6, 9 of 12 maanden) tijdelijke vacatures opgevuld te worden tegen erg hoge kosten.
Conclusie
Uiteindelijk moeten gemeenten en overheidsorganisaties beslissen welke aanpak het beste past bij hun specifieke behoeften en mogelijkheden. Het belangrijkste is dat ze streven naar een verbetering van hun online dienstverlening en gelijktijdig ook naar een optimale besteding van de beschikbare middelen. Mogelijk moeten er wat meer vaste mensen bij, met kennis. Waarbij het weer wat minder kan met de inzet van externe consultancy. De visie kan zijn dat externe inhuur alleen tijdelijk kan zijn.
Veel succes!
Het creëren en beheren van content kost vaak meer tijd dan je denkt. Daarom heeft Gerben Webredactie blog opgezet. Hier deelt hij niet alleen praktische handleidingen en online tips met jou, maar ook met zichzelf: "Oh ja, zo moet ik dat aanpakken!".
Naast zijn bijdragen aan Webredactie blog, schrijft Gerben voor Frankwatching.nl en heeft hij een boek over communicatiewerk organiseren op Amazon.com. De afgelopen tijd onderzoekt hij hoe ChatGPT SEO kan bijdragen aan contentcreatie.